مطالبه مهریه

مهریه مالی است که به سبب عقد ازدواج، شوهر باید به زن خود بدهد. از نظر قانون، توافق زن و شوهر نسبت به میزان مهر، معتبر و محترم است، ولی آنها نمی توانند توافق کنند که ازدواج بدون مهر، صورت گیرد. در این صورت ازدواج آنها صحیح بوده ولی مرد باید مهری به زن بپردازد که میزان آن به فراخور حال، توسط قاضی مشخص می شود.

از آنجا که مهر اساسا یک توافق مالی بین زن و شوهر است، چیزی را می توان مهر قرار داد که دارای ارزش مالی باشد و بتوان آن را به مالکیت زن درآورد، مثلا مهریه هایی مثل شمایل حضرت علیع، حفظ سوره هایی از قرآن، یک شاخه گل و … اگر که به تنهایی مهر قرار داده شوند هیچ یک فلسفه مهریه که ایجاد پشتوانه مالی برای زن است را دارا نیستند و در صورت تمایل باید در کنار چیزی مهر قرار داده شوند که ارزش مالی داشته باشد.

در خصوص حق زن به مهریه به چند نکته باید اشاره کرد:

1- با تنظیم سند ازدواج، مالی که به عنوان مهر تعیین شده به مالکیت زن در می آید و او هر گونه تصرفی که بخواهد

 می تواند در آن بکند ، مثلا اگر مهریه زمین، باغ، ملک و از این قبیل باشد، برای آنکه تشریفات اداری آن کامل شود، علاوه بر تنظیم سند ازدواج باید مفاد آن در دفتر معاملات نیز با قید آدرس و پلاک ثبتی ملک ثبت شود و در این صورت، اجاره بها و عواید ناشی از آن ملک یا باغ و … پس از عقد ازدواج به زن تعلق دارد.

2- اگر مهریه، پول، سکه و از این قبیل باشد در سند ازدواج ذکر می شود که عندالمطالبه است یعنی زن هر وقت مطالبه کند مرد باید بپردازد.

3- نکته دیگر این است که پرداخت مهریه به چگونگی ارتباط زن و شوهر هم وابسته است، یعنی در صورتی که پس از عقد ازدواج و قبل از وقوع نزدیکی، زن و شوهر از هم طلاق بگیرند، زن فقط مستحق نصف مهر خواهد بود  و در برخی موارد عیب که موجب فسخ نکاح می شود زن یا مستحق مهر نخواهد بود یا مستحق نصف مهریه است (که مفصلا در بحث فسخ نکاح توضیح داده خواهد شد). ولی واقع امر اینست که در فرهنگ جامعه ما تا زمانی که روابط میان زن و شوهر برپایه دوستی و محبت استوار است و تا زمانی که صحبتی از طلاق و اختلاف به میان نیامده باشد، زن مهریه خود را مطالبه نمی کند. اما طبق قانون، زن هر وقت بخواهد می تواند مهر خود را مطالبه کند و طلب مهر ارتباطی به تقاضای طلاق ندارد. همچنین برای مطالبه مهر نیازی به ذکر دلیل نزد قاضی نیست.

ولی در صورتی که زن بخواهد از شوهر خود جدا شود، یعنی تقاضای طلاق از سوی زن باشد و نتواند عسر و حرج خود را ثابت کند او باید آنقدر مال به شوهر خود ببخشید تا او را به طلاق راضی کند. از آنجا که معمولا زنان از تمکن مالی (مستقلا) برخوردار نیستند به ازای آن از مهریه خود می گذرند. یعنی زن مهر خود را به شوهر می بخشد تا بتواند او را به طلاق راضی کند. اما اگر مرد راضی نشود حق دارد به میزان بیشتر از مهریه هم مطالبه کند. ولی در صورتی که طلاق به تقاضای دو طرف باشد و به اصطلاح «توافقی» باشد، مرد حق مطالبه مال بیشتر از مهر را ندارد.

در خصوص میزان مهر، در سال ۱۳۷۶ قانونی به تصویب رسید که طبق آن، اگر مهریه وجه رایج باشد، به نرخ روز محاسبه شده و تقدیم زن می شود . در هر حال، در صورتی که زن بخواهد مهریه خود را مطالبه کند، دو راه پیش رو دارد که به تفصیل توضیح داده خواهد شد.

1- با کمک اجرای ثبت و معرفی اموال شوهر: در شیوه به اجرا گذاشتن مهریه از طریق ثبت، زن با در دست داشتن شناسنامه و عقدنامه ازدواج به دفترخانه ثبت ازدواج و طلاقی که عقد ازدواج آنها در آنجا ثبت شده مراجعه می کند. در آنجا به راهنمایی مسئول دفتر، یک فرم چاپی که حاوی سوالاتی در مورد مشخصات آنها و مخصوصا اموال شوهر است را تکمیل کرده، سپس با پیگیری از طریق واحد اجرای اداره ثبت می تواند مهریه خود را از اموال معرفی شده شوهر دریافت کند. در این صورت زن باید در قسمت اجرای اداره ثبت به میزان تعیین شده، هزینه دادرسی را پرداخت کند.

2- از طریق مراجعه به دادگاه و تنظیم دادخواست مطالبه مهریه: در این شیوه، زن می تواند با نوشتن دادخواست مطالبه مهریه، این مسئله را از طریق دادگاه هم پیگیری کند.لازم به ذکر است در حال حاضر مطالبه مهریه و بطور کلی دعاوی مربوط به خانواده را باید از طریق دفاتر خدمات قضایی که مستقر در دادگاهها یا برخی دفاتر اسناد رسمی است طرح نمود. برای این کار مدارکی که لازم است شامل کپی شناسنامه طرفین و کپی عقدنامه است که هر دو آنها باید برابر اصل شوند. برای برابر اصل کردن این مدارک می بایست دفاتر اسناد رسمی مراجعه شود. توصیه می شود هنگام ارائه دادخواست اگر شوهر اموالی دارد که بیم انتقال آن می رود معرفی شود تا دادگاه با صدور قرار تأمین، مانع نقل و انتقال اموال شود.

هزینه دادرسی:‌ هزینه دادرسی که نسبتی از میزان مهر است محاسبه شده و زن باید آن را به صندوق دادگستری واریز کرده و تمبر باطل کند. البته اگر زن توانایی پرداخت هزینه دادرسی را نداشته باشد می تواند ادعای اعسار (عدم تمکن مالی) کند که دادگاه به آن رسیدگی خواهد کرد. برای اثبات ادعای اعسار، زن باید ۴ شاهد را به دادگاه حاضر کند یا استشهادیه ای مبنی بر عدم تمکن مالی زن و اینکه شاغل نیست تهیه کند که علاوه بر استشهادیه، شهادت یکی از شهودی که استشهادیه را امضا کرده اند در دادگاه لازم است.

مراحل کار: پس از تکمیل مدارک زن به دفاتر خدمات قضایی مرجعه می نماید و مدارک را تحویل مسئول مربوطه جهت آماده کردن و ارسال به دادگاه می دهد . در صورت قید کردن شماره تلفن همراه ظرف ۴۸ تا ۷۲ ساعت از طریق پیامک شعبه رسیدگی کننده به دادخواست اعلام خواهد شد. سپس زوجه می تواند جهت پیگیری های بعدی به شعبه رسیدگی کننده مراجعه نماید.(وقت رسیدگی  با احضاریه به اطلاع طرفین خواهد رسید).

کسانی که تقاضای اعسار داده اند، در اولین جلسه ابتدا به اعسار آنها رسیدگی خواهد شد که اگر پذیرفته شود، تا رفع حالت اعسار از هزینه دادرسی معاف خواهند بود.

پس از رسیدگی و صدور حکم به پرداخت مهریه،‌ حکم به قسمت اجرای احکام فرستاده می شود. در این قسمت اگر شوهر اموالی دارد، زن آنها را به طور دقیق معرفی می کند. مثلا اگر خانه دارد، آدرس دقیق خانه و پلاک ثبتی و سایر مشخصات را اعلام

 می کند. یا اگر حساب بانکی دارد، شماره حساب و بانک مذکور را اعلام می کند و سایر اموال به همین صورت با مشخصات دقیق ذکر می شود. البته لازم به ذکر است که یکسری از اموال مرد، جزء مستثنیات محسوب می شود که

نمی توان مهریه زن را از محل فروش آن وصول کرد.  که عبارتند از: مسکن (منظور فقط یک باب مسکن به متراژ متعارف است که در حال حاضر محل زندگی مرد محسوب گردد)، پوشاک، و سایر وسایل در شان او. البته پول رهن خانه از مستثنیات دین نیست.

در این صورت اگر مرد، توانایی مالی پرداخت را نداشته باشد و به اصطلاح اعسار داشته باشد، باید برای اثبات ادعای اعسار دلیل بیاورد و چنانچه دلایل او از طرف دادگاه پذیرفته شود، مهریه زن از طرف دادگاه تقسیط می شود و دادگاه مرد را ملزم می کند که هر ماه یا هر چند ماه یک بار مقداری از مهریه زن را بپردازد و در صورت امتناع، قاضی قرار بازداشت او را صادر خواهد کرد.اما در صورتی که شوهر نتواند ادعای اعسار خود را ثابت کند تا زمانیکه مهریه زن را نپرداخته در بازداشت خواهد ماند.در حال حاضر طبق قانون جدید حمایت خانواده فقط برای ۱۱۰ سکه حکم جلب صادر می شود. در صورت تادیه ۱۱۰ سکه از طرف زوج٬ در صورت عدم پرداخت مابقی سکه ها زن نمی تواند حکم جلب مرد را بگیرد مگر آنکه ابتدا  تمکن مالی مرد را ثابت نماید. در غیر اینصورت برای پرداخت بیش از ۱۱۰ سکه عملا ضمانت اجرایی وجود ندارد.البته لازم به ذکر است که بعد از صدور حکم اعسار نیز اگر زن مالی از طرف مرد پیدا کند می تواند به دادگاه معرفی و تقاضای بازداشت آن را نماید.

حق حبس(مهریه ای که قبل از شروع زندگی مشترک مطالبه می شود)

بر اساس ماده 1085 قانون مدنی، زن می‌تواند تا مهریه به او تسلیم نشده از ایفاء وظایفی كه در مقابل شوهر دارد امتناع كند مشروط بر اینكه مهر او حالّ باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود.در ادبیات حقوقی به این امکان امتناع از انجام تعهد تا ایفای تعهد طرف مقابل در عقود معاوضی حق حبس می گویند. زوجه  تا دریافت کل مهریه مکلف به تمكین خاص و ایفاء وظایف زناشویی نیست.در صورت تقسیط مهریه حق حبس زوجه تا اتمام پرداخت اقساط باقی می‌ماند. اعمال حق حبس مسقط حق نفقه زوجه نیست

اعمال حق حبس شرایطی به شرح زیر دارد:

 ١: مهریه باید حال باشد. برابر ماده 1083 قانون مدنی مهر می‌تواند كلا یا جزئا حال یا به وعده باشد.

٢: اگر مهر مدت دار باشد زوجه زمانی حق خواهد داشت مهر خود را مطالبه کند كه زمان آن فرا رسیده باشد که در این وضعیت زوج نیز می تواند ایفاء وظایف زناشویی را از زوجه طلب کند و در این شرایط زوجه نمی‌تواند به حق حبس خود استناد كند.

٣:اما در حالتی كه زوج ایفای وظایف زناشویی را از زوجه طلب نکند و زمان پرداخت مهریه هم رسیده باشد یا مهریه وعده دار نباشد ، زوجه می تواند از حق حبس خود استفاده كند.چون به موجب ماده 1082 قانون مدنی به محض وقوع عقد نكاح، زوجه مالك مهر می‌شود.

٤:زوجه قبل از اخذ مهریه به ایفاء وظایف زناشویی عمل نكرده باشد. برابر ماده 1086 قانون مدنی، چنانچه زوجه قبل از گرفتن مهریه ، با میل خود ، از زوج تمكین خاص کند، حق حبس وی ساقط و دیگر اجازه امتناع از تمكین و سایر وظایف زناشویی ندارد.